Anoreksiya Nervoza Nedir?

Önceki psikoloji konulu blog yazımızda yeme bozukluklarına genel olarak giriş yapmıştık.. Önümüzdeki psikoloji bloglarımızda sırasıyla herbir yeme bozukluğu hakkında sizleri bilgilendirmek istiyoruz. Bu nedenle bu yazımızın konusu günlük yaşamda karşımıza sıkça çıkan bozukluklardan biri olan anoreksiya nervoza.

Anoreksiya nervoza anormal vücut ağırlığı düşüklüğü, kilo almaktan duyulan şiddetli korku ve bozuk bir beden-şekil algısı ile karakterize edilmiş; temelinde yalnızca yeme davranışı sorunu ve yeme bozukluğu değil aynı zamanda psikolojik yönünün kuvvetli olduğu bir bozukluktur. Anoreksiya nervoza kendisini en yoğun şekilde bireyin beden görünümünü ve kilosunu aşırı derecede kontrol etme çabası ile göstermektedir. Anoreksiya nervoza bozukluğu yaşayan kişiler kilo almaktan şiddetli derecede korktukları için kiloyu kontrol altına almak adına yedikleri yiyecek miktarında aşırı kısıtlama yaparlar. Aldıkları kaloriyi telafi etmek ve daha fazla kilo vermek için aşırı egzersiz yapmak, kendini kusturmak, müsil vb. kullanmak, besinlerin kilo aldırıcı etkisini azaltmak için laksatif ve diüretik ilaç kullanmak da anoreksiya nervoza mağduru bireylerin sıkça baş vurduğu yöntemlerdir.

Aşırı kilo kaybı ile karakterize edilmiş olan anoreksiya nervoza her yaştan ve her cinsiyetten bireyde görülebilir. Ancak, anoreksiya nervoza sıklıkla adolesan kadın grubunda görülmektedir (12-20 yaş).

Anoreksiya nervoza mağduru bireyler sahip oldukları vücut ağırlığına ve besinlere karşı değişik obsesyonlar (takıntılar) geliştirirler. Örneğin; özellikle karbonhidratı tamamen beslenmelerinden çıkarırlar, yemek yememek için yemek zamanında ortadan kaybolurlar, sürekli sağlıklı yemek tarifleri toplarlar, başkaları için bolca yemek hazırlarlar ama kendileri yemezler, sırf yemek yeneceği için sosyal ortamlardan kendilerini izole ederler. Bunun yanında anoreksiya nervoza tanısı almış kişiler ciddi oranda kilo kaybına rağmen asla yeterince zayıf olduklarına ikna olmaz, sürekli tartılır ve kilo konusunda kronik bir endişeye sahiptirler.

Anoreksiya Nervoza Nedenleri?

Anoreksiyo nervoza nedenleri henüz tam olarak bilinmemektedir. Diğer bozukluklarda olduğu gibi anoreksiya nervoza da biyolojik, sosyolojik ve psikolojik etkenleri bünyesinde birarada barındırmaktadır. 

Araştırmalar bazı bireylerin anoreksiya nervoza geliştirmeye genetik olarak daha yatkın olduğundan bahsederken aynı zamanda farklı araştırmalar da çocukluk çağı cinsel istismar, mükemmeliyetçilik, utangaçlık, depresif duygu durum, boyun eğen kişilik yapısı ve obsesif kompulsif kişilik gibi psikolojik etkenlerin de öncü tetikleyiciler olduğundan bahsetmektedir.Genetik ve psikolojik tetikleyicilerin yanı sıra televizyon dünyasında zayıflığın popüler olması ve kabul görmesi, şişmanlığın arzu edilmemek olduğuna dair dayatılan beden algısı da anoreksiya nervoza için çevresel tetikleyicilerdir.

Anoreksiya nervoza geliştiren bireyler genellikle hayatlarındaki birtakım başka duygusal sorunları kontrol altında tutmak ve bu sorunlarla başa çıkabilmek için sağlıksız bir biçimde kontrolü bedenlerine yöneltirler. Bu kişiler aynı zamanda zayıflığı öz değer olarak algılarlar.

Anoreksiya Nervoza Tanısı Nasıl Konur?

Ciddi boyutta kilo kaybı anoreksiya nervoza için öncü semptom olduğu için öncelikle bu kilo kaybına sebep olabilecek başka bir fiziksel hastalığın olup olmadığı kontrol edilmelidir. Soğuğa karşı hassasiyet, düşük tansiyon, sindirim sorunları, nabız düşüklüğü, saç dökülmesi, tırnak kırılması, mide sorunları, kusmaya bağlı olarak gelişen potasyum eksikliği, kalpte ritm bozuklukları, yetersiz beslenmeden dolayı hormonal bozukluklar, adet düzensizlikleri, kemik yoğunluğunda azalma gibi anoreksiya nervoza kaynaklı semptomların arıca tetkik edilmesi gereklidir. 

Fiziksel muayenenin yanında anoreksiya nervoza mağduru kişinin düşünce yapısını, duygularını, bedenine ve besinlere karşı algısını ve geliştirdiği obsesyonları anlamak adına mutlaka bir ruh sağlığı uzmanı tarafından da muayene edilmesi gereklidir.

Anoreksiya Nervoza Tedavisi

Bireyin yaşı, cinsiyeti, tıbbi geçmişi, bireyde görülen semptomlar, psikolojik alt yapı ve öyküsü uygulanacak olan anoreksiya nervoza tedavisinin farklılaşmasına sebep olmaktadır. Öncelikli olarak genel tıbbi durumun hayati tehlikeye girmemesi için mutlaka fiziksel semptomların tedavi süreci ile başlanmalıdır.

Anoreksiya nervoza tedavi ekibinde genellikle birden fazla uzman yer almaktadır. Genel tıbbi durumun tedavisinde iç hastalıkları uzmanı ve kardiyoloji uzmanı birlikte çalışma yürütmektedir. Bunun yanında hastanın ideal vücut ağırlığına ulaşabilmesi ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları geliştirmesi için mutlaka diyetisyen desteği gerekmektedir. 

Tedavinin psikolojik destek kısmı oldukça büyük öneme sahiptir. Psikiyatri muayeneleri ve yapılan psikoterapi ile anoreksiya nervoza mağduru kişiler sahip oldukları duygusal ve düşünsel sorunları anlama ve bunlarla etkili başa çıkma yöntemleri öğrenme fırsatı yakalarlar. Ayrıca yeni beslenme alışkanlıkları beraberinde yeni bir yaşam düzeni getireceği için bireyin değişen bu yaşam düzenine adaptasyon süreci için de psikolojik destek çok önemlidir. 

Anoreksiya nervoza tedavizi zorluklarla dolu uzun bir süreçtir. Gerek birey gerek ailesi zaman zaman tedavinin başarılı olacağına dair ümitsizliğe kapılabilirler. Bu oldukça doğaldır ancak tedavinin uzun soluklu olduğunu baştan kabul etmek ve sabır göstererek tedaviden kopmamak tedavinin kilit noktasıdır. Gerekli noktalarda bireyin yakınlarının terapi sürecine dahil olması, bireyi ideal kilosu ve yeni yaşam düzenine ikna aşamasında hayati öneme sahiptir. 

Bununla birlikte, anoreksiya nervoza tedavisini tamamlamış olan kişilerde hayatın farklı dönemlerinde stresin ve diğer yaşamsal tetikleyicilerin de etkisiyle bazı nüksler yaşanabilir. Bu tür yaşamsal gerilim dönemlerinde terapinin sürdürülmesi ve periyodik olarak kontrol randevuları önemlidir.