Erteleme Davranışı Nasıl Önlenir?

PSIKOLOJI

Hepimiz kimi zaman bir işi yapacak gücü kendimizde bulamadığımız için erteleme davranışı sergileyebiliriz. Bu aslında yapabileceklerimizin bir sınırı olmasından dolayı son derece doğal bir durumdur. Bazılarımız erteleme davranışı hiç sergilemezken bazılarımız daha seyrek bazılarımızsa sık sık sergiler. Bu durum bazı sıkıntılara yol açabilmektedir. Sorumlulukların son anda yerine getirilmesi ya da yapılacaklara hiç başlamamak bireyi olumsuz etkileyebileceği için erteleme davranışı negatif bir davranış olarak kabul edilmektedir.

Erteleme davranışı; şimdiki zamanda başlanması ya da tamamlanması gereken iş ve sorumlulukların sonraki bir zamana bırakılması, geçiştirilmesi olarak tanımlanabilir. Bazen ertelenen şey önemli bir karar vermek ya da sağlığı ilgilendiren konularda eyleme geçmek gibi önemli konular olabilirken bazen de günlük hayat içerisinde bir odanın toplanması, bir kişiyi arama gibi küçük şeyler de olabilir. Ertelenen her ne olursa olsun erteleme davranışı söz konusu olduğunda ortaya çıkan sonuç işlerin birikmesi ve stres, suçluluk, çaresizlik ve yetersizlik gibi duygulardır.

Erteleme Davranışının Bileşenleri

Erteleme davranışı; duygusal, davranışsal ve bilişsel olmak üzere üç bileşenden oluşmaktadır.

Duygusal Bileşen: Erteleme davranışı altında yatan kaygı ve endişe duygusal bileşenler olarak öne çıkmaktadır.
Davranışsal Bileşen: Sorumluluk ya da işlere başlama, devam etme ve tamamlama ile ilgili kısım davranışsal bileşenle ilgilidir. Bu bileşende birey yapması gerekenden kaçıp daha haz veren bir davranış sergilemektedir. Örneğin; bir kişinin sağlıklı beslenme düzenine geçmeyi erteleyip sürekli çikolata yemesi vb.
Bilişsel Bileşen: Erteleme davranışı kaynaklı ortaya çıkan zarar ve olumsuz etkilerin birey tarafından bilinmesine rağmen ertelemeye devam edilmesi bililsel bileşen ile ilgilidir.

Erteleme Davranışının Nedenleri

Erteleme davranışı yaşamımızın birçok alanında verimimizi düşüren bir davranıştır. Herkes için erteleme davranışı farklı bir sebepten kaynaklanıyor olabilir. Başlıca nedenlere biraz daha yakından bakalım.

Yetiştirilme Biçimi: Erteleme davranışı bazı kişiler tarafından erken çocukluk dönemlerinde ebeveyn tutumlarına bağlı olarak öğrenilir. Yapılan araştırmalar otoriter ebeveyn figürlerine sahip olan bireylerin kendini düzene sokma becerilerinin yeterince gelişmemesinden dolayı tepki olarak erteleme davranışı geliştirdiklerini ortaya koymaktadır.
Kişilik Özellikleri: Zaman yönelimli (geçmişe, şimdiye, geleceğe bağlı) kişilik özelliğine sahip olan bireyler erteleme davranışı sergilemeye daha çok meyillidir. Erteleme davranışı üzerine yapılan bir araştırma, olumsuz geçmiş yönelimli (geçmişe bakış açısı olumsuz) ve şimdiki zaman kaderci (geleceğin önceden belirlendiğini ve değiştirilemeyeceğini düşünen) bireylerin; olumlu geçmiş yönelimli (geçmişe bakış açısı olumlu) ve gelecek yönelimli (gelecek hedefleri için aktif rol alan) bireylere göre erteleme davranışı daha sık sergiledikleri sonucuna ulaşmıştır.
Başarısızlık Korkusu: Bireyin bir işte ya da sorumlulukta başarısız olacağını ya da yeterince başarılı olamayacağını düşünmesi ve bu konuda endişelenmesi erteleme davranışı göstermesine sebep olabilir.
Mükemmeliyetçilik: Bireyin kendisine yüksek hedef ve standartlar belirlemesi çoğu zaman motivasyonunu düşürür. Yapılan her şeyi mükemmel şekilde yapmayı beklemek gerçekleştirmesi oldukça güç bir hedeftir. Bir şeyi mükemmel olarak yapamayacaksam hiç başlamayayım diye düşünmek erteleme davranışı sergilemeye neden olabilir.

Bunların dışında erteleme davranışı altında yatan diğer sebepler:

Zaman yönetimi becerisinde eksiklik
Ertelenen konuya karşı ilgi duymamak
Konsantrasyon problemi
Belirsizliğe tahammülsüzlük
Ekonomik sorunlar, aile içi sorunlar, ilişkisel sorunlar gibi kişisel problemler
Başkalarının beklentilerine hayır diyememek
Ertelenen konu ile ilgili yeterince bilgi ve beceriye sahip olmama
Ertelenen konuya karşı yeterince motivasyon sahibi olmama olabilir.

Erteleme Davranışı ile Nasıl Baş Edilir?

Erteleme davranışı ile başa çıkmak için aşağıdaki basamaklar oldukça önemlidir.

Farkına varmak: İlk olarak neyi; neden, nasıl ve ne zaman ertelediğimizin farkına varmak gereklidir. Bir işi bilinçli olarak mı yoksa bir bahane olarak mı ertelediğimizi bilmek çözüm için önemli bir adımdır. Bu aşamada ertelediğimiz ve ertelemediğimiz şeylerin ayrımını yapmak yardımcı olabilir.
Yapılacakları küçük parçalara ayırmak: Büyük ve ulaşılması zor hedefler yerine hedefi küçük ve ulaşılabilir parçalara bölmek erteleme davranışı için önleyicidir.
Gerçekçi bir zaman sınırı koymak: Her küçük parçanın tamamlanması için gerçekçi ve yeterli, strese sokmayan bir zaman sınırı koymak erteleme davranışı olasılığını azaltır.
Hayır demeyi öğrenmek: Alabileceğimizden daha fazla sorumluluk almak ve bu sorumluluk için yüksek kaygı duymak erteleme davranışı için bir tetikleyicidir. Bu nedenle alamayacağımız sorumluluklara karşı hayır demeyi öğrenmeliyiz.
İkincil kazançları belirlemek: Erteleme davranışı bize ne kazandırıyor? Erteleme bize kolaylık ya da risk almama gibi konfor alanı mı sağlıyor?
Bilgi ve beceri edinmek: Ertelenen sorumlulukla ilgili olarak yeterli bilgi ve beceri edinmek erteleme davranışı üzerinde azaltıcı bir etkiye sahiptir.
Harekete geçmek: Oturduğumuz yerden başlamak için ilham ve motivasyonun gelmesi gerçekçi bir bakış açısı değildir. Erteleme davranışı ile başa çıkabilmek için kilit nokta harekete geçmektir. Ufak bir adım ile harekete geçersek ihtiyacımız olan istek ve motivasyon zaman içerisinde olması gereken seviyeye gelecektir.